18-nji sentýabrda ABŞ-nyň Merkezi Banky pul ýeňilliginiň täze tapgyryny resmi taýdan başlatdy we iki ýyl berkitmegi bes edip, 50 göterimlik göterim mukdaryny azaltdy. Bu ädim, ABŞ-nyň ykdysady ösüşiniň haýal ösmegi bilen baglanyşykly düýpli kynçylyklary çözmek üçin ABŞ-nyň edýän tagallalaryna ünsi çekdi.
Dünýäniň iň uly ykdysadyýetinden gelsek, ABŞ-nyň pul syýasatynda bolup geçen islendik üýtgeşmeler hökmany suratda dünýä maliýe bazarlaryna, söwda, maýa akymlaryna we beýleki pudaklara täsir eder. Federal ätiýaçlyk ulgamy, düýpli töwekgelçilikleri duýmasa, bir ädimde 50 baldan ybarat kemçiligi seýrek amala aşyrýar.
Bu gezek görnetin azalmak, dünýädäki ykdysady dünýägaraýyş, esasanam nyrhlaryň beýleki ýurtlaryň pul syýasatlaryna we maýa hereketlerine edýän täsiri baradaky giňişleýin diskussiýalara we aladalara sebäp boldy. Bu çylşyrymly kontekstde, global ykdysadyýetleriň, esasanam Hytaýyň dökülýän täsirlere nähili jogap berýändigi häzirki ykdysady syýasat jedelleriniň merkezine öwrüldi.
Federal ätiýaçlyk ulgamynyň karary, beýleki esasy ykdysadyýetler (Japanaponiýadan başga) tarapyndan nyrhlaryň peselmegine has giň üýtgeşmäni görkezýär, bu pullaryň ýeňilleşdirilmeginiň global derejede sinhronlaşdyrylan tendensiýasyny ösdürýär. Bir tarapdan, bu merkezi banklaryň ykdysady işjeňligi höweslendirmek we sarp etmegi we maýa goýumlaryny ýokarlandyrmak üçin göterim mukdaryny peseltmegi bilen global haýal ösüş barada umumy aladany görkezýär.
Global ýeňillik dünýä ykdysadyýetine oňyn we negatiw täsirleri berip biler. Pes göterim derejeleri ykdysady haýal basyşlary ýeňletmäge, karz almak çykdajylaryny azaltmaga we esasanam ýokary göterim bilen çäklendirilen gozgalmaýan emläk we önümçilik ýaly pudaklarda maýa goýumlaryny we sarp etmegi höweslendirýär. Şeýle-de bolsa, uzak möhletleýin döwürde bu syýasat karz derejesini ýokarlandyryp, maliýe krizisiniň töwekgelçiligini ýokarlandyryp biler. Mundan başga-da, global derejede utgaşdyrylan hümmetiň peselmegi, ABŞ-nyň dollarynyň hümmetiniň peselmegi beýleki ýurtlary hem yzarlamaga mejbur edip, walýuta hümmetiniň üýtgemegini güýçlendirip, walýutanyň hümmetiniň peselmegine sebäp bolup biler.
Hytaý üçin ABŞ-nyň hümmetiniň peselmegi, ýuanyň hümmetine täsir edip biler, bu bolsa Hytaýyň eksport pudagyna ýaramaz täsir edip biler. Bu kynçylyk, hytaý eksportçylaryna goşmaça amaly basyş edýän global ykdysady dikeliş bilen hasam kynlaşýar. Şeýlelik bilen, eksport bäsdeşlik ukybyny saklamak bilen ýuanyň alyş-çalyş hümmetiniň durnuklylygyny saklamak Hytaý üçin möhüm mesele bolar, sebäbi Federal ätiýaçlyk ulgamynyň hereketinden gaçýar.
Federal ätiýaçlyk ulgamynyň hümmetiniň peselmegi, maýa akymyna täsir edip, Hytaýyň maliýe bazarlarynyň üýtgemegine sebäp bolup biler. ABŞ-nyň pes nyrhlary Hytaýa, esasanam bir stocka we gozgalmaýan emläk bazarlaryna halkara maýa goýumlaryny çekip biler. Gysga möhletde bu akymlar aktiwleriň bahasyny ýokarlandyryp, bazaryň ösüşini höweslendirip biler. Şeýle-de bolsa, taryhy mysal, maýa akymlarynyň ýokary üýtgäp biljekdigini görkezýär. Daşarky bazar şertleri üýtgese, bazaryň çalt üýtgemegine sebäp bolup, maýa çalt çykyp biler. Şonuň üçin Hytaý maýa akymynyň dinamikasyna ýakyndan gözegçilik etmeli, bazaryň bolup biljek töwekgelçiliklerinden goramaly we spekulýatiw kapital hereketleriniň netijesinde maliýe durnuksyzlygynyň öňüni almaly.
Şol bir wagtyň özünde, Federal ätiýaçlyk ulgamynyň hümmetiniň peselmegi Hytaýyň walýuta ätiýaçlyklaryna we halkara söwdasyna basyş edip biler. ABŞ-nyň dollarynyň gowşak bolmagy Hytaýyň dollar bilen kesgitlenen aktiwleriniň üýtgemegini ýokarlandyrýar we walýuta ätiýaçlyklaryny dolandyrmak üçin kynçylyk döredýär. Mundan başga-da, dollaryň hümmeti Hytaýyň eksport bäsdeşlik ukybyny pese gaçyryp biler, esasanam global islegiň gowşaklygy sebäpli. Uanuanyň hümmeti hytaý eksportçylarynyň girdejilerini hasam gysar. Netijede, Hytaý global ykdysady şertleriň üýtgemegi bilen walýuta bazaryndaky durnuklylygy üpjün etmek üçin has çeýe pul syýasatlaryny we walýuta dolandyryş strategiýalaryny kabul etmeli bolar.
Dollaryň hümmetiniň peselmegi netijesinde walýuta hümmetiniň üýtgemeginiň basyşlary bilen ýüzbe-ýüz bolýan Hytaý, eksport bäsdeşlik ukybyny pese gaçyryp biljek ýuanyň bahasynyň aşa köp bolmagynyň öňüni alyp, halkara pul ulgamynyň içinde durnuklylygy saklamagy maksat edinmelidir.
Mundan başga-da, Federal ätiýaçlyk ulgamy tarapyndan ýüze çykyp biljek ykdysady we maliýe bazaryndaky üýtgemelere jogap hökmünde Hytaý maliýe bazarlarynda töwekgelçilikleri dolandyrmagy has-da güýçlendirmeli we halkara maýa akymlary bilen baglanyşykly töwekgelçilikleri azaltmak üçin maýa ýeterlikligini ýokarlandyrmalydyr.
Global kapital hereketiniň näbelliligi sebäpli Hytaý ýokary hilli aktiwleriň paýyny köpeltmek we töwekgelçilikli adamlara täsirini azaltmak arkaly aktiw gurluşyny optimizirlemeli, şeýlelik bilen maliýe ulgamynyň durnuklylygyny ýokarlandyrmaly. Şol bir wagtyň özünde, Hytaý ýuanyň halkaralaşmagyny öňe sürmeli, köpugurly maýa bazarlaryny we maliýe hyzmatdaşlygyny giňeltmeli we global maliýe dolandyryşynda sesini we bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaly.
Şeýle hem Hytaý, maliýe pudagynyň düşewüntliligini we çydamlylygyny ýokarlandyrmak üçin maliýe innowasiýalaryny we işewür özgertmeleri yzygiderli ösdürmeli. Sinhronlaşdyrylan pul ýeňillikleriniň global tendensiýasynyň arasynda adaty göterim margin esasly girdeji modelleri basyş astynda bolar. Şonuň üçin Hytaýyň maliýe guramalary umumy bäsdeşlik ukybyny güýçlendirmek üçin baýlygy dolandyrmak we fintech, işewürligi diwersifikasiýa we hyzmat täzelikleri ýaly täze girdeji çeşmelerini işjeň gözlemeli.
Milli strategiýalara laýyklykda Hytaýyň maliýe guramalary Hytaý-Afrika Hyzmatdaşlyk Pekiniň Hereket meýilnamasy (2025-27) forumyna işjeň gatnaşmaly we “Guşak we ýol başlangyjy” boýunça maliýe hyzmatdaşlygyna gatnaşmaly. Bu, halkara we sebitleýin ösüşler boýunça gözlegleri güýçlendirmegi, degişli ýurtlardaky halkara maliýe guramalary we ýerli maliýe guramalary bilen hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmagy we ýerli bazar maglumatlaryna has giňişleýin elýeterliligi we halkara maliýe amallaryny paýhasly we yzygiderli giňeltmek üçin goldawy öz içine alýar. Global maliýe dolandyryşyna we düzgünleri düzmäge işjeň gatnaşmak Hytaýyň maliýe guramalarynyň halkara derejesinde bäsdeşlik ukybyny hem ýokarlandyrar.
Federal ätiýaçlyk ulgamynyň soňky nyrhy, dünýä ykdysadyýeti üçin hem mümkinçilikleri hem-de kynçylyklary hödürleýän global pul ýeňilliginiň täze tapgyryny habar berýär. Dünýäde ikinji orunda durýan ykdysadyýet hökmünde Hytaý bu çylşyrymly global gurşawda durnuklylygy we durnukly ösüşi üpjün etmek üçin işjeň we çeýe jogap strategiýalaryny kabul etmeli. Töwekgelçilikleri dolandyrmagy güýçlendirmek, pul syýasatyny optimizirlemek, maliýe innowasiýalaryny ösdürmek we halkara hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak arkaly Hytaý, ykdysady we maliýe ulgamynyň ygtybarly işlemegini üpjün edip, global ykdysady näbellilikleriň arasynda has uly ynam tapyp biler.
Iş wagty: Oktýabr-08-2024